Baranowicze (Барановічы)

Znajduje się na cmentarzu katolickim w Baranowiczach. U wezgłowia grobu ustawiono granitowy obelisk zwieńczony krzyżem. Na cokole pomnika wyryto napis:

"Ś. † P. • AL. F. • UCZCIWEK • Polak Amerykanin • CHICAGO JLL. • Zabity w służbie czynnej • Amerykańskiego • Y.M.C.A. • 1897-1920".

Aleksander / Alexander Frank Uczciwek urodził się w Chicago 04.12.1892 r. Był synem polskich emigrantów. Należał do Związku Narodowego Polskiego (Polish National Alliance). W 1917 r. zaciągnął się w USA do Armii Polskiej we Francji. W marcu 1918 r. ukończył kurs oficerski i został awansowany na podporucznika. W lutym 1920 r. zdemobilizowany, jako obywatel amerykański. Odkomenderowany do współpracy z YMCA ¹⁾. Zginął 11.07.1920 r. w pociągu ewakuacyjnym z Mińska. Został zastrzelony przez osobnika ubranego w mundur polskiego kapitana, przypuszczalnie agenta bolszewickiego.

W Polsce YMCA prowadziła działalność od 1919 r., niosąc pomoc materialną oraz moralną osobom pokrzywdzonym w czasie I wojny światowej. Członkowie amerykańskiej YMCA przybyli na tereny odradzającego się państwa polskiego wraz z oddziałami armii gen. Józefa Hallera, wśród żołnierzy której już od 1917 r. prowadzili akcję charytatywną. Akcja pomocowa dla polskiego społeczeństwa była tak znaczna, że z racji jej troskliwej działalności nadano organizacji ciepło brzmiącą nazwę „Ciocia Imcia”. Jej instruktorzy włączyli się do działań przygotowujących sprawnościowo polskich rekrutów wcielanych do Wojska Polskiego. Podczas wojny polsko-bolszewickiej 1920 r. YMCA zorganizowała dla polskiego wojska 90 ruchomych kantyn oraz w przybliżeniu tyleż ośrodków rozrywki i sportu, posuwających się za linią frontu. Akcję wkrótce rozszerzono o opiekę nad jeńcami wojennymi, repatriantami z Rosji, demobilizowanymi żołnierzami, niezamożnymi studentami, dziećmi i ludnością cywilną. Po podpisaniu w marcu 1921 r. postanowień Traktatu Pokojowego w Rydze, amerykańska YMCA, uznając swoje zadanie za wypełnione, przystąpiła do likwidacji działalności w Polsce.

Źródła:

• „Lista strat Wojska Polskiego. Polegli i zmarli w wojnach 1918-1920” (1934)
• Mariusz Kardas, Zarys dziejów „Polskiej YMCA” i jej gdyńskiego Ogniska w latach 1932-1950.

Fot. Mariusz Proskień

Dwa groby znajdują się na cmentarzu katolickim.

,,TU SPOCZYWA LEGIONISTA / ZGINĄŁ W 1919 ROKU / WIECZNY ODPOCZYNEK RACZ MU DAĆ PANIE"

,,Ś. † P. ŻOŁNIERZ NIEZNANY W.P. / CZEŚĆ JEGO PAMIĘCI"

Fot. Ягор Гацко

W 1925 r. odsłonięto w Baranowiczach Pomnik Nieznanego Żołnierza, jako drugi w Polsce. Znajdował się na skwerze przy skrzyżowaniu ulic Szeptyckiego i Mickiewicza. Na cokole pomnika umieszczono napis:

"CHWAŁA • ŻOŁNIERZOWI POLSKIEMU • OBROŃCY WOLNOŚCI".

19 kwietnia 1919 r. o godzinie 7, po dwudniowych walkach, I batalion wileńskiego pułku strzelców pod dowództwem mjr Bobiatyńskiego, wkroczył do Baranowicz. Wzięto jeńców i obfitą zdobycz. Polacy utracili miasto w drugiej połowie lipca 1920 r. W nocy z 29 na 30 września 1920 r. 58 pułk piechoty zdobył Baranowicze. W latach 1919-1920 w rejonie Baranowicz poległo lub zmarło ponad 140 żołnierzy WP.

Źródła:

• Bolesław Waligóra, Zarys historii wojennej 85 wileńskiego pułku strzelców (1928)
• „Lista strat Wojska Polskiego. Polegli i zmarli w wojnach 1918-1920” (1934)

Pomnik ku czci pierwszego dowódcy 9 Dywizjonu Artylerii Konnej węgierskiego podpułkownika Artura Buola w Baranowiczach. 11 lub 12 października 1920 r. został poważnie raniony pod Krasnogórką. Po zwycięskiej bitwie pod Rudnią Baranowską odwieziono Buola do Szpitala Polowego nr 7010, gdzie starano się uratować mu życie. Mimo ciężkich ran i znacznego upływu krwi oficer żył jeszcze przez niemal trzy tygodnie. Zmarł 4 lub 5 listopada 1920 roku w Korcu.

Niewielki cmentarz na którym chowano zmarłych żołnierzy polskich poległych w l. 1919-1920, istniał w okresie międzywojennym.

Znajdowała się w okresie międzywojennym na ulicy Kolejowej. Lotnik uciekając przed bolszewikami spadł z samolotu i na miejscu katastrofy został pochowany.

Cmentarz wojenny znajdował się na cmentarzu katolickim w Baranowiczach. Niestety nie zachował się. Wykaz poległych na terenie województwa nowogródzkiego w walce o niepodległość w l. 1916-1920, prawdopodobnie uwzgledniono też pochówki z cmentarza wojennego przy koszarach 9 D.A.K.-u. Wykaz ukazał się w gazecie: Życie Nowogródzkie : tygodnik poświęcony sprawom województwa nowogródzkiego R. 5, nr 70 (26 marca 1931)

Badzicki, szer. 57 p.p.
Banasik Stefan, szer. W.P.
Bilaszewski Zygmunt, szer. 78 p.p.
Bogdan Tadeusz, szer
Bogusławski Bronisław, st. szer. 8 pap. haubic
Borczak Ignacy, st. kanonier 6 p. art.
Borkowski Henryk, szer. Miński pułk Strzelców
Borowski Wincenty, szer. 11 pułk artyl. pol.
Buchar Filip, szer. 5 Syber. Dyw.
Chinkowski Józef, szer. 29 baonu celnego
Ćwikliński Jan, szer. 1 p.p. strzelców
Dąbski Antoni, szer. 4 Kielecki B. Etap.
Desner Edward, szer. 64 p.p.
Długosz Antoni, szer.3 Baon Kolejowy
Dyktys Czesław, szer. Grodzieński pułk Strzel.
Dziekowski Adam, szer. Grodzieńskiego p. Strzel.
Dziukowski Władysław, szofer Kompania telegr. Białorus.-Litewskiej Dyw.
Emiljańczyk Tomasz, szer. Grodzieńskiego pułku
Ganczarczyk Józef, żandarm, Żandarmeria polowa
Głuszenia Grzegorz, szer. Grodzieńsk. pułk Strzel.
Goński Władysław, szer. 2 p.p.
Gorniaczyk Ludwik, szer. 1 p. Strzelców
Gradecki jan, szer. 1 Krak. B.E.
Grzesiak Józef, szer. 4 p.p.
Hryciuk Józef, kanon. O dyw. art. konnej
Indruchowicz Władysław, szer. 28 p.p.
Iwaszko Jan, szer. 78 p.p.
Jabłkiewicz Antoni, strz. Grodzieński pułk Strzel.
Jaboniuk Władysław, st. wachmistrz 26 p. ułanów
Jakubowski Władysław, kapral 2 Baon R.T.D.
Jaroszewski Adam, pułkownik, dowódca VIII Brygady Piech. W.P.
Jasik Jan, szer. 11 pap
Kaczmarek Jan, szer. 34 baon celny
Kalinowski Bolesław, szer. Białostocki pułk Strzel.
Karolak Jan, szer. Wileński pułk Strzel.
Kaska Franciszek, ułan
Kiempiński Wacław, st. szer. 77 autokolumna
Kieras Józef, szer. 57 p.p.
Klewik Józef, ułan 26 p. ułanów
Kosk Karol, szer. Wileński pułk Strzel.
Kotowicz, kapral, Lotniczy Oddział Strzelc.
Kotowska Maria, siostra miłos. Szpital Woj. Mińsk Litewski
Kozakiewicz J., szer.
Kozłowski Romuald, student III kursu medycyny, st. harcmistrz P.O.W.
Krejdycz Miron, szer. 78 p.p.
Królikowski Stanisław, szer. 59 p.p.
Krupowicz Stanisław, plut. Miński pułk Strzelców
Krop Malwina, st. szer. 14 Dywizjon Szpit. Pol.
Kryster Józef, ułan, 21 p. ułanów
Kulicz Nikifor, ułan, 27 p. ułanów
Kułak Józef, żandarm, Żandarmeria polowa
Kurowski Jan, szer. 15 p.p.
Kuźmierowski, st. szer.
Kwiatkowski Władysław, pionier 2 VIII Wojsk. Kol
Lewandowski Piotr, st. szer. Kompania telegr. Białorus.-Litewskiej Dyw.
Libwiecz Władysław, szer. 33 p.p.
Lidke Gustaw, szer. 1 Krak. B.E.
Linczuk Józef, szer. Białostocki pułk Strzel.
Loszek Władysław, szer. 78 p.p.
Lubiński Piotr, szer. 57 p.p.
Ławniczak Stanisław, szer. 1 p.p. strzelców
Łomski Bolesław, Tab. Grodzieńsk. pułku Strzelców
Maciąg Józef, szer. 604 szp. p.
Maciejewski Henryk, szer. plut. minierów, I Baon Sap.
Madejski Edward, szer. W.R.Z.S.
Madera Jakób, szer. 78 p.p.
Majewski Stanisław, szer. Słucki p.p.
Malinowski Józef, mjr. sztab. gen. Żeligowskiego
Malinowski Kazimierz, szer. Wileński pułk Strzel.
Matejko Stefania, st. szer. 14 Dywizjon Szpit. Pol.
Materski, szofer szer. Kolumna automobil. O.S.L.N. 4
Matusiak Wincenty, szer. 28 p. piech.
Mickiewicz Adam, szer. Białostocki pułk Strzel.
Mikołajczyk Jan, szer. 33 Baon Celny
Misiewicz Michał, doktor 5 dyw. sybir.
Mosakowski Antoni, kan. polig. art.
Nowak Józef, szer. 30 p.p. Strzelców Konnych
Nagorko Bolesław, szer. Oddz. mjr. Dąbrowskiego
Ochromowicz Władysław, szer. Białostockiego pułku
Okołow Czesław, st. szer. Oddział telegraf. 3 Brygady
Ordyński Stefan, szer. Kompania sanitarna Szpit. Ewakuacyjnego 7
Ornat Wojciech, wachmistrz Piekarnia Polowa W.P.
Nawragalski, szer. 13 Baon Bater.
Nowicki, lotnik, Dywizjon Lotn. VII
Nowikow Aleksander, kapral Nowogródzkiego pułku
Paluch Ignacy, szer. 8 p.p.
Pawlak Kacper, szer. 66 p.p.
Pawłowski Jan, ułan 26 p. ułanów
Pikuła Władysław, szer. 78 p.p.
Pietracki Aleksander, podoficer 5 Wileńskiego pułku Strzel.
Pietruszko Jan, strażnik J.U.R.
Pogan Wawrzyn, szer. 1 p.p. strzelców
Polak Jan, szer. 1 p.p. strzelców
Poczobut Julian, cywil
Potwieńczyk Marek, szer. 26 p. ułanów
Przybylski, szer. Białostocki pułk Strzel.
Ratujczak Franciszek, ułan Armii Polskiej
Rydzak Jan, szer. 11 pap.
Rokicki Wiktor, st. szer. Urząd Gospod. 20 Dyw. Piech.
Rozwadowski Jordan Antoni, ppor. 21 p. ułanów
Rystał Hudo, szer. 10 p.p.
Sakiewicz Mieczysław, kan. 3 dyw. II BAK
Siwa Jan, szer. 1 p.p. strzelców
Skiszek Michał, kan. 5 pap
Skórek Władysław, strz. Grodzieński pułk Strzel.
Sładkowski Stefan, Sanit. Szpital zapas. Lit. Biał. Dywizji
Słomka Antoni, szer. 13 Baon Bater.
Sobczyk Jan, st. szer. 14 Dywizjon Szpit. Pol.
Sołtan Stanisław, ppor. Grodzieński pułk ułanów
Sowiak Franciszek, ułan 26 p. ułanów
Stachowiak Władysław, szer. 73 Kol. Derent.
Stankiewicz Jan, szer. Wileński p. Strzelców
Starczewski Henryk, kapral Armii Polskiej
Stasiewicz Aleksander, szer.
Stasiński Ksawery, szer. 3 p.p.
Stefańczyk Jakób, szer. 46 p.p.
Stelmaszek Władysław, szer. 59 p.p.
Stramik Jan, 5 Baon saperów
Stroganow Stefan, szer. 21 pułk Mińskich Strzel.
Strzałkowski Antoni, szer. 30 p.p.
Świątek Wojciech, szer. 56 p.p.
Szczeniak Jan, st, szer. 15 komp. saperów
Szczepański Jan, szer. 17 p.p.
Szedański Stanisław, szer. Białostocki pułk Strzel.
Szewczyk Józef, szer. 34 p.p.
Szmigiero Stanisław, szer. Kompania sanitarna Szpit. Ewakuacyjnego 7
Szpakowicz Władysław, 3 Wileński pułk Strzelców
Uczciwek Al. F. (Polak-Amerykanin)
Usarek Piotr, szer. 48 p.p.
Ustiłko Józef, szer. pułk Ułański
Tabak Franciszek, szer. Nowogródzki p.p.
Tafelski Jan, szer. Armii Polskiej
Tomczak Henryk, st. szer. 2 baon straży granicz.
Tomczyk Jan, szer. 1 krak. B.E.I.K.
Wawrzyniak Franciszek, szer. 1 p.p. strzelców
Wiśniewski Dominik, technik J.U.R. w Baranowiczach
Wojciechowski Wacław, plut. 5 dyw. sybir.
Wodzyński Michał, szer. W.P.
Wygoński Jan, szer. 11 Dywiz. p.S.p.
Wyka Stanisław, szer. 1 Krak. B.E.
Wyporski Kamil, starszy wachmistrz żandarmerii, Żandarmeria Wojsk Polskich
Zaworski Józef, szer. 78 p.p.
Zemsta Tomaszewicz Stanisław, ppor. 2 p.p. leg.
Zieliński, 20 Dywizja Piechoty
Zieliński Jan, saper 14 p. saperów
Ziemba Stanisław, szer. 52 p.p.
Zwierz Antoni, szer. 4 p.p. leg.
Zygmunt Jan, pionier 2.VIII. K.II. B.Kol.
Żurek Władysław, szer. 47 p.p.