Wołkowysk (Ваўкавыск)

Zlokalizowany w południowo-wschodniej części miasta, ok. 200 m na południe od kościoła parafialnego. Założony na planie prostokąta, ogrodzony kamiennym murem z żelazną bramą wejściową od północy. Na kierunku północ-południe znajduje się oś główna prowadząca do pomnika. Po jej bokach zlokalizowano kwatery z 214 żołnierskimi grobami. Na cmentarzu spoczywają żołnierze WP i Armii Czerwonej, polegli i zmarli w latach 1919-1920.

Podczas bitwy niemeńskiej, 15 dywizja piechoty otrzymała zadanie zdobycia Wołkowyska. Wieczorem 23 września 1920 r. 61 pułk piechoty wkroczył do miasta. Następnego dnia sowiecka 27 DS uderzyła na pozycje 15 DP. Po całodniowych ciężkich walkach, wobec wyczerpania się amunicji, oddziały polskie wycofały się z Wołkowyska. W dn. 26.09.1920 r. 10 pp zajął miasto, opuszczone przez nieprzyjaciela.

W okresie międzywojennym na cmentarzu odbywały się pogrzeby żołnierzy miejscowego garnizonu i członków ich rodzin.

W pobliżu pomnika bohaterów wojny 1920 r. znajduje się symboliczny krzyż pamięci poległych w powstaniu styczniowym.

Po II wojnie światowej cmentarz był kilkakrotnie świadomie dewastowany. W 1989 r. miejscowi Polacy uporządkowali cmentarz.

Źródła:

• Włodzimierz Rupniewski, Zarys historii wojennej 61-go pułku piechoty wielkopolskiej (1929)
• Anna Lewkowska, Jacek Lewkowski, Wojciech Walczak "Zabytkowe cmentarze na Kresach Wschodnich Drugiej Rzeczypospolitej. Wschodnie powiaty dawnego województwa białostockiego" (2006)

Fot. Mariusz Proskień

Fot. Mariusz Proskień

Fot. ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego

1-U-7908

Barański Władysław, żołnierz WP   † 1919-1920
Brzeziński Wiktor, żołnierz WP   † 1919-1920
Czechowicz Stanisław, kan., 1 pap   † 26.12.1919
Funcielik Władysław, żołnierz WP   † 1919-1920
Kaczkowski Aleksander, strz., białostocki p.strz.   † 17.03.1920
Korzonek Józef [Kozonek Jan], st.szer., 64 pp   † 15.11.1920
Marcinkiewicz [Marcinkowicz] Maciej, strz., kowieński p.strz.   † 30.12.1919
Paprocki Wiktor, ppor., 1 pp leg., pol. 29.04.1919
Pluskwa Józef, szer., 65 pp   † 24.09.1920, szp.pol. 306
Sokołowski Julian, ppor., grodz. p.uł., zm.r. 06.10.1920
Turek Wojciech, kpr. WP   † 12.01.1921
Złotkowski Władysław, szer., 9 DP   † 21.09.1920
Zwoliński Franciszek, szer., 5 pp leg.   † 26.09.1919

Dane pochowanych (imię i nazwisko, stopień wojskowy, przydział służbowy, przyczyna i data zgonu) zostały uzupełnione w oparciu o książki: „Lista strat Wojska Polskiego. Polegli i zmarli w wojnach 1918-1920” (1934) W nawiasach kwadratowych podane są dane spisane z nagrobków.