La Targette

Wzniesiony w miejscowości La Targette, leżącej na zachodnim krańcu miasteczka Neuville-Saint-Vaast, na poboczu drogi Route Nationale Arras-Béthune. Został zbudowany z funduszy zebranych przez Polaków mieszkających w regionie Pas-de-Calais i odsłonięty 21 maja 1933 r. przez ambasadora Rzeczypospolitej Polskiej.

Pomnik - Mémorial des Polonais - ma formę krzyża stojącego na masywnym cokole, na którym od frontu umieszczono płaskorzeźbę przedstawiającą żołnierza ze sztandarem oraz napis:

"ZA WASZĄ I NASZĄ WOLNOŚĆ".

Na ścianie bocznej cokołu znajduje się napis:

"A • LA MEMOIRE • Des VOLONTAIRES POLONAIS • TOMBES au CHAMP d’HONNEUR • Sur les COLLINES de l’ARTOIS • le 9 MAI 1915 •• MONUMENT RENOVE • 1994".¹⁾

Ogrodzony łańcuchem przytwierdzonym do słupków. Na dwóch frontowych słupkach umieszczono tablice z napisami:

"W HOŁDZIE • OCHOTNIKOM • POLSKIM • POLEGŁYM • 9 MAJA 1915 • POD LA TARGETTE".
"EN HOMMAGE • AUX • VOLONTAIRES • POLONAIS • TOMBES LE • 9 MAI 1915 • A LA TARGETTE".

W sierpniu 1914 roku wielu Polaków mieszkających we Francji zgłosiło się do Legii Cudzoziemskiej z zamiarem utworzenia odrębnych oddziałów polskich. Część z nich skierowano do Bayonny, gdzie rozpoczęli intensywne szkolenie. Grupa ta była potocznie nazywana Legionem Bajończyków. Utworzono z nich 2 kompanię 1 pułku Legii Cudzoziemskiej, która otrzymała własny sztandar z wizerunkiem orła. Stanowiska dowódcze obsadzili francuscy oficerowie, a niektóre niższe funkcje znalazły się w rękach Polaków z Legii Cudzoziemskiej. Pod koniec października 1914 r., Bajończycy zostali wysłani na front w Szampanii, gdzie w szeregu potyczkach ponieśli pierwsze straty. Następnie do kwietnia 1915 r. zajmowali pozycje nad rzeką Aisne. Na początku maja kompania Bajończyków (właściwie 2 kompania batalionu C 2 Pułku Marszowego 1 Pułku Legii Cudzoziemskiej - 2e compagnie du bataillon C du 2e Régiment de Marche du 1er Etranger) obsadziła pozycje w rejonie m. Areny, skąd w dniu 9 maja 1915 roku ruszyła do natarcia na wzgórze Vimy, położone około 10 km na północ od Arras. Bajończycy zdobyli trzy linie niemieckich okopów. Ponieśli ogromne straty wynoszące trzy czwarte stanu wyjściowego, a zdolnych do walki pozostało zaledwie około 50 żołnierzy. Polegli prawie wszyscy oficerowie – m.in. dowódca kompanii kpt. Osmont d'Amilly i ppor. Lucjan Malcz. W wyniku poniesionych strat resztki kompanii Bajończyków zostały wycofane na zaplecze frontu w rejonie Arras.

Źródła:

• Witold Jarno, Powstanie 1. Pułku Strzelców Polskich we Francji i jego chrzest bojowy w 1918 roku
• MÉMOIRES DE PIERRE, NEUVILLE-SAINT-VAAST, dostęp 2012-10-02

Fot. Tomasz Wolszczak

Fot. JPHA FORUM pages 14-18

Fot. Valérie Q FORUM pages 14-18

Fot. ze zbiorów Neuville St Vaast

Monument Polonais; Le Monument de la Résurrection de la Pologne (1); Le Monument de la Résurrection de la Pologne (2)

Lucjan Malcz, podporucznik, poległ 09.05.1915
Juvénal Osmont d’Amilly, kapitan, dowódca kompanii Bajończyków, poległ 09.05.1915

Nécropole Nationale La Targette (Narodowa Nekropolia La Targette) została założona w 1919 roku. Pogrzebano tu szczątki żołnierzy, poległych podczas bitwy pod Artois w 1915 roku, przeniesione z prowizorycznych cmentarzy wojennych i rozproszonych mogił. Na cmentarzu spoczywa 11443 żołnierzy armii francuskiej z I wojny światowej, z których 3882 pochowano w ossuarium oraz 767 żołnierzy francuskich, belgijskich i polskich z lat 1939-1945.

Wśród pochówków indywidualnych znajdują się dwa groby ochotników polskich - żołnierzy Legionu Bajończyków – Hilarego Goldberg-Złotogórskiego i Karola Gembickiego, którzy w 1932 r. zostali pośmiertnie odznaczeni Krzyżem Niepodległości²⁾.

Szeregowiec (soldat 2e classe) Hilary Goldberg-Złotogórski, ur. w Warszawie, poległ 9 maja 1915 roku. Szer. Karol Gembicki, ur. w Nowym Brzesku, został uznany za zaginionego w dn. 16 października 1915 r.

Do cmentarza francuskiego przylega brytyjski cmentarz wojenny - La Targette British Cemetery - założony w 1917 roku. Pochowano tam 638 (w tym 41 niezidentyfikowanych) żołnierzy brytyjskich poległych w czasie I wojny światowej i trzech poległych podczas II wojny światowej.

Źródła:

• Commonwealth War Graves Commission, La Targette British Cemetery
• MémorialGenWeb, Nécropole nationale La Targette
• SGA/DMPA/Mémoire des hommes

Fot. Georges Prache

Fot. Jérôme Charraud

Karol Gembicki [Charles Gempicki], soldat 2e classe, zaginął 16.10.1915
Hilary Goldberg-Złotogórski [Guibel Doldberg], soldat 2e classe, poległ 09.05.1915