Brodnica

Cmentarz zlokalizowany w Brodnicy przy ul. Świerkowej. Założony przez Niemców w czasie I wojny światowej.

15.08.1920 r. Brodnicę zdobyła Armia Czerwona. Dziewięciu poległych czerwonoarmistów zostało pochowanych obok żołnierzy niemieckich na cmentarzu wojskowym, a komisarz bolszewicki spoczął na cmentarzu ewangelickim. 18.08.1920 r. grupa płk Jarosława Aleksandrowicza pokonała sowiecką 12 Dywizję Strzelców i wyzwoliła miasto. W walkach o Brodnicę poległo ok. 50 żołnierzy WP i nieznana liczba czerwonoarmistów. Na cmentarzu wojskowym pogrzebano 31 żołnierzy polskich (groby V-XI). Część poległych zabrały rodziny (m.in. ppor. Rembowski, ułani Piotrowski i Szlagowski). Jan Janowski ze Straży Obywatelskiej z Górzna został pochowany na cmentarzu parafialnym w Brodnicy. Nieznaną liczbę czerwonoarmistów pogrzebano na cmentarzu ewangelickim, ale większość została pochowana na polu bitwy. Ich groby nie istnieją. 40 żołnierzy Armii Czerwonej pochowano na starym cmentarzu ewangelickim w Grzybnie.

W 1927 r. wybudowano kaplicę – pomnik żołnierzy polskich poległych w walkach o Brodnicę w sierpniu 1920 r. Umieszczono tam dwie tablice pamiątkowe oraz krzyż orderu wojennego Virtuti Militari ofiarowany przez płk Jarosława Witolda Aleksandrowicza. W okresie 1920-1939 cmentarz był wykorzystywany do pochówków żołnierzy z garnizonu brodnickiego. W latach 1943-1945 grzebano tu żołnierzy niemieckich zmarłych z ran w szpitalu wojskowym w Brodnicy. Powstała również kwatera żołnierzy Armii Czerwonej poległych w styczniu 1945 r.

Źródła:

• Sylwester Bizan "Powiat i miasto Brodnica w walkach o niepodległość 1914-1920” (1938)
• Jerzy Wultański "Brodnickie nekropolie” (2001)

Fot. Krzysztof Menel

Fot. Krzysztof Menel

Fot. Krzysztof Menel

Rembowski Stanisław, ppor., 215 p.uł., odznaczony VM
Piotrowski Stanisław, uł., 215 p.uł.
Szlagowski Zbigniew, uł., 215 p.uł., pl. 17.08.1920, odznaczony VM
Frąckowiak Franciszek, uł., 215 p.uł.
Karasiewicz Stefan, uł., 215 p.uł.
Kubiaczyk Jan, uł., 215 p.uł.
Piechanowski, uł., 215 p.uł.
Pracki Wacław, uł., 215 p.uł.
Bogusławski Franciszek (z Bydgoszczy), st. szer., 362 pp
Chmielewski Kazimierz (z Trzemeszna), szer., 262 pp
Pietrak Stanisław, st. szer., 262 pp
Dudała Stefan (ze Śremu), szer., 69 pp
Witczak Andrzej, szer., 69 pp
Jabłoński (-), szer., 4 komp. kolej.
Jeszke (-), szer., żand. polowy
Niszczak Michał (z Osieka pow. Rypin), szer
Paluchowski Franciszek, szer., poc. panc. „Wilk”
Stolf Mieczysław, szer., 159 pp
Tomaszek Antoni, żołnierz WP
Janowski Jan, Straż Obywatelska z Górzna, pol. 15.08.1920

Lista poległych opracowana na podstawie: Sylwester Bizan "Powiat i miasto Brodnica w walkach o niepodległość 1914-1920" (1938).