Góra

Znajduje się w miejscowości Góra przy drodze wojewódzkiej nr 567, na zachód od skrzyżowania z drogą krajową nr 10. Pomnik poświęcono mieszkańcom gminy Staroźreby poległym w latach 1918-1920 i w okresie I wojny światowej. Upamiętniono także żołnierzy Wojska Polskiego poległych w walkach pod wsią Góra w sierpniu 1920 r.

Pierwszy pomnik został odsłonięty 14 sierpnia 1938 r. Miał formę kamiennego kopca a na jednej z jego ścian umieszczono tablicę z nazwiskami poległych żołnierzy pochodzących z gminy Staroźreby. Został wysadzony przez Niemców w październiku 1939 r. Tablica ocalała, została ukryta w jednym z grobowców na cmentarzu i nie została odnaleziona. Obecny pomnik odbudowano i odsłonięto w 2018 r.

W dniach 17-19 sierpnia 1920 roku wokół wsi Góra toczono walki z oddziałami 3 Korpusu Konnego.

Zarys historii wojennej 23-go pułku ułanów grodzieńskich – 211-y Ochotniczy Pułk Ułanów Nadniemeńskich:

"BÓJ POD WSIĄ GÓRY"

"(…) Pierwsza walka nowozorganizowanego pułku była jedną z najpomyślniejszych dla pułku. Było to pod wsią Góry, ziemi płockiej, w noc z 17 na 18 sierpnia 1920 roku. Pułk tutaj w walkach z kawalerią korpusu Gaja, opanowując tą wieś, energicznym, kombinowanym konnym i pieszym atakiem zdobył 11 karabinów maszynowych i zagarnął 109 jeńców; naliczono zgórą 100 zabitych nieprzyjaciół, rannych zaś znacznie więcej. Prowadzili do walki, zachęcając i pociągając własnym przykładem, major i rotmistrz Dąbrowscy; szczególnie zaś odznaczyli się: dowódca 1-go szwadronu – porucznik Franciszek Zasadzki, dowódca 2-go szwadronu – porucznik Kazimierz Ertman i młodszy oficer 2-go szwadronu – podporucznik Józef Skrzypkowski. Wszyscy wymienieni oficerowie za odwagę wykazaną w tym boju odznaczeni zostali orderem „virtuti militari” V klasy. Niestety, jeden z najbardziej mężnych oficerów pułku, porucznik Franciszek Zasadzki, przypłacił odwagę swą zdrowiem, gdyż ranny wówczas w obydwie nogi pozostał kaleką-inwalidą."

"Po zdobyciu wsi Góry, pułk zluzowany przez brygadę generała Kosteckiego (4-y i 10-y pułki ułanów), został wysłany dla ubezpieczenia lewego południowego jej skrzydła."

"Po południu tegoż 18 sierpnia kawaleria nieprzyjacielska natarła ogromnie przygniatającą liczbą na brygadę generała Kosteckiego i wyparła ją ze wsi Góry. Przez tą wieś posuwały się główne siły korpusu Gaja. Należało więc zdobywać wieś powtórnie. Otrzymały to zadanie brygada generała Kosteckiego, która miała wykonać manewr oskrzydlający i 211-y pułk ułanów, który miał wiązać nieprzyjaciela z frontu. I tu pułk natarł tak energicznie, że wieś tą zdobył nim brygada wykonała manewr. Nieprzyjaciel jednak zdążył się wycofać, pozostawiając jedynie 4 jeńców."

Polegli i zmarli żołnierze 4 i 211 pułków ułanów spoczywają na cmentarzach w Bulkowie, Daniszewie i Wyszogrodzie.

Na cmentarzu w Górze spoczywa prawdopodobnie ułan Rajmund Goszczyński, ochotnik 3 szwadronu 4 pułku ułanów, odznaczony Krzyżem Walecznych. Poległ 7 września 1919 r. i został pochowany w grobie rodzinnym.

Źródło: Franciszek Karassek, Zarys historii wojennej 23-go pułku ułanów grodzieńskich (1930).

Fot. Krzysztof Menel