Płońsk

Zlokalizowana na cmentarzu parafialnym, w pobliżu bramy wejściowej od strony ul. Kopernika. Założona na planie prostokąta. W punkcie centralnym mogiły ustawiono pomnik, na którym umieszczono dwie tablice z napisami:

"RODAKOM • POLEGŁYM W ROKU • 1920".

"POŚWIĘCENIEM DLA OJCZYZNY • ZDOBYLI UZNANIE • ODPOCZYNEK WIECZNY • DAJ IM ZA TO PANIE".

W mogile prawdopodobnie spoczywa co najmniej 22 żołnierzy WP poległych w sierpniu 1920 r.

Dnia 16 sierpnia 1920 r. dowództwo załogi Płońska (szwadrony zapasowe 4 i 7 pułków ułanów, dwa świeżo sformowane bataliony 4 pp, szwadron 2 p.uł. i część batalionu morskiego) objął płk Orlicz-Dreszer. Na pozycje polskie, znajdujące się na zachód od miasta, uderzyła sowiecka 52 Brygada Strzelców z 18 DS. Pod wieczór dotarła na przedmieścia Płońska, została jednak zatrzymana przez nadciągające 1 i 201 pułki szwoleżerów. 17 sierpnia weszły do boju kolejne oddziały sowieckie – 53 BS i dwie brygady z 54 Dywizji Strzelców. Część tych sił została zatrzymana pod Sarbiewem i Małużynem. Na Płońsk uderzyły 52 i 53 Brygady Strzelców. Pierwszą z nich powstrzymywał spieszony 201 p.szwol. w rejonie Ćwiklina i Arcelina. 53 BS przełamała opór polskiej piechoty i dotarła do przedmieść Płońska. Około godziny 17-tej 1 pułk szwoleżerów przeprowadził zwycięską szarżę na brygady 18 DS. Rozrzucona w tyraliery 52 BS została zaskoczona i rozbita, a 53 BS wycofała się w panice. Szarża miała miejsce pomiędzy Arcelinem i Płońskiem. W walkach w tym rejonie poległo 40 polskich żołnierzy. Pomyślna obrona Płońska miała duże znaczenie dla polskiego frontu nad Wkrą, ponieważ jego utrata groziła wejściem nieprzyjaciela na tyły 5 Armii gen. Sikorskiego.

Za mogiłą z 1920 r. znajduje się kwatera żołnierzy poległych w 1939 roku.

Źródła:

• Jan Karcz, Wacław Kryński "Zarys historii wojennej 1-go pułku szwoleżerów Józefa Piłsudskiego" (1931)
• Ryszard Juszkiewicz "Rok 1920 na Mazowszu Północnym" [w:] "Tygodnik Ciechanowski" nr 8 (1990)
• Janusz Odziemkowski "Leksykon wojny polsko-rosyjskiej 1919-1920" (2004)

Fot. Krzysztof Menel