Rzeczki-Wólki

Zlokalizowany na łące, na południe od drogi Ciechanów – Nasierowo Górne. Ogrodzony betonowym murem. Na postumencie znajduje się obelisk z piaskowca z napisem:

"W TĘ ZIEMIĘ • WSIĄKŁA • KREW OFIARNA •• 19. VIII 1920 R. • W WALCE • O ZIEMIĘ OJCZYSTĄ • CIĘŻKO RANIONY • PRAWY JEJ SYN • Ś.P. • TADEUSZ • WRZEŚNIEWSKI • HARCERZ • STUDENT UNIW. WARSZ. • OCHOTNIK OD 1918 R. • PORUCZNIK 201 PP. • PRZEDSTAWIONY DO KRZYŻA • VIRTUTI MILITARI • DOBITY ZOSTAŁ • PRZEZ KOZAKÓW • ŻYŁ LAT 20".

Na postumencie napis:

"W PIERWSZĄ ROCZNICĘ BITWY • W KTÓREJ PADŁO 9 ŻOŁNIERZY OCHOTNIKÓW • POŚWIĘCONY TEN KAMIEŃ SKŁADAJĄ SWEMU JEDYNAKOWI, SWEJ CHLUBIE I NADZIEI – RODZICE”.

Pomnik został wzniesiony w miejscu, gdzie bolszewicy dobili ciężko rannego ppor. Wrześniewskiego.

DOWÓDZTWO 5 ARMII. DYWIZJA OCHOTNICZA 201 PP.
Dowództwo 201 pp - Mp., dn. 19 VIII 1920 r.
RAPORT [Z] DZIAŁALNOŚCI BOJOWEJ W DNIU 19 VIII 1920 R.

(…) III baon rozpoczął atak wzdłuż drogi Nasierowo Górne – Gąski, ostrzeliwany silnie z kaemów z Grędzic i Rzeczek Wólek, jednocześnie z lasu na południu od [m.] Rzeczki Wólki wysunęła się kawaleria nieprzyjaciela w sile 150 koni, która zaszarżowała lewe skrzydło baonu. Wywiązała się walka wręcz. Dzięki intensywnemu poparciu artylerii szarża została odparta. Rzeczki zostały zajęte. Z zeznań jeńców wynika, że szarżowała część wywiadowczego pułku 33 dyw. kubańskiej. W celu umożliwienia dalszego posuwania się pułku na Grędzice – Ciechanów wysłałem 6 i 8 komp. II/201 pp na lewe skrzydło III baonu w celu sforsowania szosy i zepchnięcia nieprzyjaciela w stronę Ciechanowa. Jednocześnie rozpoczął się silny kontratak nieprzyjacielskiej piechoty i szarża kawalerii na prawe skrzydło. Linia zaczęła się cofać. Ruszyłem z kompanią 5 i 7 do kontrataku na Orszyny. Nieprzyjaciel stawiał zacięty opór; dotarłem do wsi Grędzice i zaatakowałem uciekające kolumny taborów i piechoty w kierunku na Rubin.
Nieprzyjaciel jeszcze raz poszedł do kontrataku. Z powodu silnego naporu i cofnięcia się całego pułku do Nasierowa Górnego wycofałem się przez Grędzice do Nasierowa Górnego, gdzie po zorganizowaniu pułku ruszyłem do Ciechanowa.
Straty: zabitych 11, rannych 74 (w tym 5 oficerów), zaginionych – 82.
Stan moralny – dobry.
Stan fizyczny – wielkie zmęczenie, brak butów i płaszczy.

Źródło: "Bitwa Warszawska 13-28.VIII.1920. Dokumenty operacyjne" Część II, pod red. M.Tarczyńskiego (1996)

Fot. Krzysztof Menel

Fot. Dariusz Felba

Zlokalizowany kilkaset metrów na południe od pomnika upamiętniającego śmierć ppor. Wrześniewskiego. Wykonany z piaskowca, zwieńczony rzeźbą Chrystusa frasobliwego. Na cokole wyryte napisy:

"OBROŃCOM OJCZYZNY • OCHOTNIKOM 201 PUŁKU PIECHOTY, • KTÓRZY PO CIĘŻKICH ZNOJACH, • KRWAWYCH WALKACH • I PO WYPARCIU STĄD WROGA • 19 SIERPNIA 1920 R. • TU W TEJ ZIEMI • CHWILOWY SPOCZYNEK ZNALEŹLI •• PAMIĘĆ IM, • KOCHANIE • I BŁOGOSŁAWIEŃSTWO!".

"… A JEŚLI KOMU DROGA • OTWARTA DO NIEBA - TYM, • CO OJCZYŹNIE SŁUŻĄ. •• JAN KOCHANOWSKI".

Pomnik powstał w miejscu pierwszego pochówku 10 poległych żołnierzy 201 ochotniczego pułku piechoty. Zwłoki następnie ekshumowano i przeniesiono w inne miejsca. Dowódca kompanii, ppor. Tadeusz Wrześniewski, spoczywa na cmentarzu Stare Powązki w Warszawie a szer. Józef Mańkowski na cmentarzu parafialnym w Ciechanowie.

Fot. Krzysztof Menel

Fot. Dariusz Felba

Godlewski Wincenty z Łodzi
Gutowski Henryk, szer.
Kwiecień Wiktor, szer.
Łoziński Stefan, plut.
Mańkowski Józef, szer.
Prażmowski Czesław
Szper Jerzy, szer.
Wrześniewski Tadeusz, ppor., d-ca kompanii (odznaczony VM)

… I DWAJ, KTÓRYCH
NAZWISKA NIEZNANE

Dane pochowanych, spisane z pomnika, zostały uzupełnione (stopień wojskowy) w oparciu o książkę: "Lista strat Wojska Polskiego. Polegli i zmarli w wojnach 1918-1920" (1934).