Białystok
Województwo podlaskie, powiat Białystok, gmina Białystok.
Lokalizacja: 53.1325N, 23.1688E [pokaż mapę]
Cmentarz wojskowy
Zlokalizowany przy ul. 11 Listopada w Białymstoku. Założony na początku 1920 r. na skraju Parku Zwierzynieckiego, w pobliżu szpitala polowego i niemieckiego cmentarza wojskowego z I wojny światowej. W marcu 1920 r. zaprzestano grzebania zmarłych żołnierzy i jeńców na przyszpitalnym cmentarzu, a ich zwłoki przeniesiono do dwóch wspólnych mogił na cmentarz w Parku Zwierzynieckim. Pogrzebano tam również wielu poległych w sierpniu i wrześniu 1920 r. W 1921 r. opiekę nad cmentarzem objął Urząd Opieki nad Grobami Wojennymi, a w latach późniejszych sprawowało ją Towarzystwo Opieki nad Grobami Bohaterów. W ramach prowadzonej akcji porządkowania mogił i cmentarzy wojennych przenoszono tu szczątki żołnierzy pochowanych dotychczas w tymczasowych mogiłach w okolicach Białegostoku. Według spisu wykonanego na podstawie ksiąg metrykalnych z lat 1919-1924 na cmentarzu wojskowym znajdowało się 789 mogił, w których pochowano 870 żołnierzy (w tym 87 jeńców rosyjskich) i 1 osobę cywilną. Wśród nich było 468 katolików, 273 prawosławnych, 4 protestantów i 13 żydów. Na mogiłach ustawiono drewniane krzyże, które w latach trzydziestych wymieniono na betonowe. Część nagrobków ufundowały rodziny poległych. Zachowała się płyta na grobie ppłk Lucjana Kędzierskiego, dowódcy 14 pułku artylerii lekkiej, zmarłego z rany odniesionej na froncie.1)
Dn. 01.08.1926 r. na cmentarz uroczyście przeniesiono szczątki 16 żołnierzy WP spoczywające dotychczas w pobliżu cmentarza żydowskiego. Dn. 21.08.1927 r. pochowano tu szczątki trzech żołnierzy, ekshumowane z przydrożnych rowów w Niewodnicy.
Dn. 11 listopada 1932 r. dokonano uroczystego odsłonięcia pomnika obrońców Białegostoku, który wzniesiono w centralnej części cmentarza.
W okresie II wojny światowej część nagrobków uległa zniszczeniu. W ich miejsce pochowano żołnierzy Armii Czerwonej i Wojska Polskiego poległych i zmarłych w latach 1939-1949.
Źródła:
- Urszula Kraśnicka-Zajdler "Cmentarz wojskowy w Zwierzyńcu" [w:] "Pomniki Niepodległości" (2008)
2010-10-05
2010-02-22
2009-04-02
2009-03-01
Spis poległych
Adamczyk Ludwik † 12.06.1920 Agielczyk Józef † 23.12.1920 Badura Franciszek, strz., 3 p.strz.podh. † 17.10.1920 Bandura Piotr † 1919 Brodialis [Gradialis] Jerzy, szer., 1 pp leg., pl. 22.08.1920 Brzeziński Aleksander † 20.08.1920 Bykowski Bolesław, strz., białostocki p.strz. † 03.05.1920, szp. pol. 11 Chętnik Apolinary, szer., 1 pp leg., pl. 22.08.1920 Chmielewski Józef [Jan], szer., 42 pp † [08.02.1919] 08.01.1920 Chojnacki Franciszek [P.], szer., 1 pp leg. † 29.03.1920 Drozd Antoni Fudel Rudolf Gorzel Karol, szer., 9 pp leg. † 29.09.1920 Gromada Stanisław, szer., 2 pp leg. † 16.12.1920 Grzelak Bronisław, szer., 57 pp, zm. r. 21.02.1920, Bobrujsk Habaj [Habas] Kazimierz, szer., 6 pp leg., zm. r. 12.10.1920 Jabłoński Leon † 21.01.1920 Janczewski Ludwik [Józef], szer., 1 pp leg., pl. 22.08.1920 Józefowicz Jan, szer., 3.III baon etap. † 18.12.1920 Jurkowski Roman † 1919 Kaczmarczyk Jakub † 28.09.1920 Katarzyński Antoni, sierż./ppor. pil., 12 esk. wywiadowcza, pl. 22.09.1920, lot bojowy Kędzierski Lucjan, ppłk, d-ca 14 pap, ranny 08.08.1919 zm. 16.08.1919 [16.09.1920] Kołodziejczyk, plut. † 07.01.1920 Kowalczyk Jakub, szer., 1 pp leg., pl. 22.08.1920 Krusica Stanisław Kubacki Jan, szer., 8 pp leg., zm. r. 26.09.1920 Leśniak Marcin, kpr., 6 pp leg. † 10.10.[27.02.]1919 Losy Marian Łaboda Michał, szer., 1 p.strz.podh. † [22.08.1920] 12.09.1920 Majlecki Adam † 13.03.1920 Makarewicz Jan, szer., 41 pp † 06.03.1920 Marcińczuk [Marcińczyk] Józef, strz., białostocki p.strz. † 19.05.1919 Matwiejew Aleksiej † 27.02.1919 Moczulski Antoni, szer., 42 pp † 02.04.1920 Niemyjski Edmund [Niemyski Edward], uł., 10 p.uł., zm. r. 23.07.1919 Olekiewicz Michał, uł., 10 p.uł. † 16.07.1919 Oniewski Stanisław † 03.11.1920 Opałko Władysław † 1920 Rakowski Józef † 1919 Sierpiński Wacław [Sierpuski W.], szer., 24 pp † 01.04.1920 Słożejko Paweł † 08.02.1919 Stanaszek Stefan, ppor., 3 pp leg., zm.r. [05.07.1919]15.08.1920 Stańczak Stanisław † 03.04.1920 Surlik Ludwik † 12.06.1920 Szewierski [Siewierski] Antoni, strz., białostocki p.strz. † [18.04.1920] 17.06.1919 Wasilewski Antoni † 23.12.1920 Włodarczyk Stanisław, szer., 1 pp leg., pl. 22.08.1920 Zalewski Wiktor, szer., 1 pp leg., pl. 22.08.1920 Żebrowski Franciszek, szer., 1 pp leg., pl. 22.08.1920
Dane pochowanych (stopień wojskowy, przydział służbowy, przyczyna i data zgonu) zostały uzupełnione w oparciu o książkę: "Lista strat Wojska Polskiego. Polegli i zmarli w wojnach 1918-1920" (1934). W nawiasach kwadratowych podane są dane spisane z nagrobków.
Genealogia – Stankiewicze z przyjaciółmi:"Cmentarz wojskowy w Białymstoku – Groby z okresu 1919-1925"
Płyta Nieznanego Żołnierza
Złożona dn. 8 sierpnia 1925 r. przez nieznane osoby przy wjeździe do lasku Zwierzyniec, została uroczyście przewieziona na Rynek Kościuszki w dniu 15.08.1925 r. Przez wiele lat w jej pobliżu odbywały się uroczystości państwowe i wojskowe. Na płycie wyryto napis:
"NIEZNANEMU • ŻOŁNIERZOWI • WOLNA POLSKA • 1914 - 1920".
We wrześniu 1939 r. przeniesiona na cmentarz wojskowy w Zwierzyńcu, co uchroniło ją przed zniszczeniem przez okupantów. W listopadzie 1988 r. umieszczona po lewej stronie alei głównej.
Źródło: Marek Gajewski "Płyta nieznanego żołnierza" [w:] "Pomniki Niepodległości" (2008)
2009-05-24
Kwatera wojenna na Cmentarzu Farnym
Zlokalizowana na Cmentarzu Farnym przy ul. Władysława Raginisa. Wspólna kwatera żołnierzy poległych w latach 1920 i 1939 znajduje się po prawej stronie kaplicy cmentarnej, przy samym murze ogrodzenia. Łącznie spoczywa tu 111 poległych. Z roku 1920 pochodzą 23 groby pojedyncze i zbiorowe. Spoczywa tu także kilka ofiar egzekucji, której dokonali bolszewicy 20.08.1920 r.
Po prawej stronie kwatery znajduje się pomnik składający się z dwóch głazów narzutowych ustawionych na wspólnym cokole.
Źródło: Andrzej Kowalski "Miejsca pamięci związane z Bitwą Warszawska 1920 r." [w:] "Niepodległość i Pamięć" nr 2/3 (r. II) (1995)
2010-10-31
2009-04-02
Spis poległych
Brzozowski Józef † 02.03.1919 Falkowski Mieczysław, zamordowany przez bolszewików 20.08.1920 Horodeński Hieronim, żołnierz, białostocki pułk strzelców † 21.02.1919 Jarosławski Bolesław, zamordowany przez bolszewików w sierpniu 1920 Marcinek Jan, † 1920 Russ [Rus] Stanisław, zamordowany przez bolszewików 20.08.1920 Słowiński Józef † 20.08.1920 Witczak (lub Wilczak) Stanisław, ochotnik-harcerz, 201[221] pp, zm.r. 14.09.1920
Kwatera wojenna
Zlokalizowana na cmentarzu miejskim przy ul. Władysława Wysockiego. Wspólna kwatera żołnierzy poległych w latach 1920 i 1939 znajduje się po lewej stronie głównej alei. Z roku 1920 jest tu 13 mogił zbiorowych, w których pogrzebano 72 nieznanych żołnierzy.
W 1989 r. społeczeństwo Białegostoku ufundowało przed kwaterą głaz pamiątkowy z tablicą memoratywną.
Źródło: Andrzej Kowalski "Miejsca pamięci związane z Bitwą Warszawska 1920 r." [w:] "Niepodległość i Pamięć" nr 2/3 (r. II) (1995)
2009-04-02
Tablice pamiątkowe
Umieszczone na ścianie dawnego seminarium nauczycielskiego im. Króla Zygmunta Augusta (ul. A.Mickiewicza 2A), od strony pałacu Branickich.
2010-04-11
2007-10-30
Spis poległych
Hryniewiecki Roman, szer., 201 pp, pl. 15.08.1920 Roszczyk Zbigniew, kan., 1 pap, † 21.08.1920
Pomnik
Znajduje się przy ul. Szosa Północno-Obwodowa, za wiaduktem kolejowym. W tym miejscu w dniu 20.08.1920 r. bolszewicy dokonali egzekucji kilkunastu polskich więźniów przetrzymywanych w białostockim więzieniu. Wśród ofiar był ks. R.Knobelsdorf, proboszcz parafii Żuprany. Pogrzebali tu także Bolesława Jarosławskiego, którego zamordowali kilka dni wcześniej. Ciała zamordowanych wydobyto 25.08.1920 r. i pochowano na Cmentarzu Farnym oraz innych białostockich cmentarzach (wśród ofiar było jedenastu katolików, jeden ewangelik, jeden prawosławny i trzech żydów). W dziesiątą rocznicę tej zbrodni odsłonięto pomnik w formie kapliczki, w której umieszczono tablicę. Pomnik został zniszczony ok. 1947 r. Odbudowany i odsłonięty ponownie w dniu 19 sierpnia 1990 r.
2007-04-14
Spis zamordowanych
Ks. Ryszard Knobelsdorf, proboszcz parafii Żuprany Karol Berent, wywiadowca policyjny Mieczysław Falkowski, właściciel maj. Reńszczyzna Izak Firer J.Grabowski Bolesław Jarosławski, członek zarządu Zw. Zaw. Robotników Przemysłu Włókienniczego „Praca” Józef Karpowicz, hallerczyk Zachariasz Olejnik, starszy przodownik policji J.Oponowicz Hieronim Ostrowski, ziemianin Feliks Ostrowski, ziemianin książe Akim Podolski Stanisław Russ, fryzjer Józef Zarzecki, posterunkowy policji mjr. WP NN por. WP NN
Pomnik żołnierzy 1 pułku piechoty legionów
Zlokalizowany przy ul. Zwycięstwa 20. W dniu 22 sierpnia 1920 r. poległo tu pięciu żołnierzy 1 pp leg., którzy zostali napadnięci przez oddział kozaków.
2009-04-30
Pomnik ku czci żołnierzy 42 pułku piechoty im. Jana Henryka Dąbrowskiego
Wzniesiony w centrum Parku 3 Maja (Zwierzyniec). Odsłonięcie pomnika nastąpiło 30.11.1930 r. Autorami pomnika byli bracia, rzeźbiarze Jakub i Kazimierz Juszczykowie. Pomnik został zniszczony w 1940 r. W 1995 r. Rada Miejska Białegostoku podjęła decyzję o odbudowie pomnika, a jego odsłonięcie miało miejsce 3 maja 1997 r.
Źródło: Urszula Kraśnicka-Zajdler "Pomnik ku czci żołnierzy 42 Pułku Piechoty im. Jana Henryka Dąbrowskiego poległych w wojnie polsko-bolszewickiej 1920 roku" [w:] "Pomniki Niepodległości" (2008)
2009-04-02
Grób por. Juliana Heubluma
Znajduje się na cmentarzu żydowskim przy ul. Wschodniej. Na przewróconym obelisku wyryto napis w niepoprawnym języku niemieckim:
"HIER RUTH • JULIAN HEUBLUM • STUDENT MEDICIN • LEUTENANT • POLNISCHEN ARME • GEB. IN RZESZOW 2 MAJ • 1894 • GEST IN BIALYSTOK • 24 NOWEMBER • 19202)
2014-04-19
2012-04-27
Mogiła żołnierska
Zlokalizowana w polu przy drodze wylotowej w kierunku Warszawy, przy ul. Jana Pawła II. Pogrzebano tu Jana Staweckiego, żołnierza WP poległego w 1920 r.
2009-04-30
Mogiła żołnierska
Zlokalizowana na cmentarzu katolicko-prawosławnym w dzielnicy Starosielce przy ul. Grzybowskiego. Znajduje się w narożniku cmentarza, po prawej stronie od głównego wejścia. W mogile pogrzebano nieznanego żołnierza 1 pułku piechoty legionów, poległego dn. 22 sierpnia 1920 roku. Pochówku dokonał ówczesny proboszcz parafii Starosielce (miejscowość włączono do Białegostoku w 1954 r.), ks. Paweł Grzybowski.
W części prawosławnej cmentarza znajduje się mogiła zbiorowa żołnierzy rosyjskich z 1915 roku.
2010-03-25
Krzyż
Ustawiony na skrzyżowaniu drogi z Białegostoku do Stanisławowa z drogą do Dojlid Górnych. Do krzyża przymocowana tabliczka z napisem:
"BÓG • HONOR • OJCZYZNA • W HOŁDZIE • ŻOŁNIERZOM • POLSKIM • POLEGŁYM W TYM LESIE • W SIERPNIU 1920 R. • W OBRONIE • OJCZYZNY •• 11.XI.1999 R. PARAFIA DOJLIDY • ZARZĄD DRÓG UM BIAŁYSTOK •• PIERWSZY TZW. BIAŁY KRZYŻ • UPAMIĘTNIAJĄCY ICH OFIARĘ • ZOSTAŁ ZBRODNICZĄ RĘKĄ • OBALONY W 1940 ROKU".
2010-10-23
Zobacz także
Na skróty
Ostatnie zmiany
- Giżycko (Lec) [Spis poległych]
- Koszyce (Košice) [Pomnik Żołnierzy Armii Czerwonej]
- Rogojny [2024-10-26]
- Krysk Nekrologi, Ltn. Max Paluka
- I Wojna Światowa (1914-18r.) [Województwo warmińsko-mazurskie]
- Kłajpeda [Cmentarz wojenny]
- Kłajpeda (Klaipėda) [Cmentarz wojenny]
- Nowiny [Mogiła żołnierska]
- Bolków [2015-08-17]
- Kamionki [Spis poległych]
- Dijon utworzono
- Mazurowo (Żydy) [Spis poległych]
- Pisanica [Spis poległych]
- Romoty [Spis poległych]